Eksperci

Uchwalona dnia 5 lipca 2018 r. ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej[1] uregulowała kwestie związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstw osób fizycznych po śmierci właściciela. Jedną z nich jest problem płacenia podatków związanych z działalnością tego typu przedsiębiorstw. Przedmiotem niniejszego artykułu jest przedstawienie zasad powstawania i wykonywania zobowiązań podatkowych z tytułu podatku od nieruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa w spadku

1. Właściciel nieruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa w spadku jako podatnik podatku od nieruchomości

Podatnikiem podatku od nieruchomości są m.in. właściciele gruntów, budynków i budowli, co wynika bezpośrednio z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych[1]. Jeżeli zatem osoba fizyczna jest właścicielem tego typu nieruchomości, to jest zobowiązana do złożenia informacji wg ustalonego wzoru, na podstawie której wójt, burmistrz, prezydent wydaje i doręcza jej decyzję ustalającą podatek, od wszystkich jej nieruchomości (w tym również nie związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą). Doręczenie decyzji jest możliwe jedynie wówczas, gdy znany jest właściciel (współwłaściciele). Co się zmienia, gdy umiera przedsiębiorca będący właścicielem nieruchomości, wchodzących w skład jego przedsiębiorstwa? Przede wszystkim chcąc opodatkować te nieruchomości należy ustalić, kto nabywa ich własność po śmierci przedsiębiorcy? Do tego momentu nie można wydać decyzji ustalającej, ponieważ nie wiadomo kto jest właścicielem, a przez to podatnikiem. Nie znajdują tutaj zastosowania przepisy ustawy o zarządzie sukcesyjnym, ponieważ przedsiębiorstwo w spadku ani też zarządca sukcesyjny nie jest właścicielem nieruchomości, a przez to nie może być podatnikiem. Przedsiębiorstwo w spadku jako jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej może być podatnikiem tylko w podatkach wskazanych w art. 49 i 50 powołanej ustawy, gdzie nie ma podatku od nieruchomości.[2] Natomiast zarządca sukcesyjny nie ma żadnego tytułu prawnego wymienionego w art. 3 u.o.p.l., co jest niezbędne do traktowania go jako podatnika. [...]

Śmierć właściciela przedsiębiorstwa, w tym nieruchomości, skutkuje tym, że do czasu ustalenia, kto nabywa prawo własności tych nieruchomości nie można wydać decyzji ustalającej. W żadnym razie nie można wydać decyzji ustalającej, gdzie jako podatnik zostanie wskazane przedsiębiorstw w spadku albo zarządca sukcesyjny [...]

W moim przekonaniu wymiar podatku od nieruchomości w ujęciu podmiotowym i przedmiotowym nie dotyczy przedsiębiorstwa w spadku, a właściciela nieruchomości, który może mieć nie tylko nieruchomości wchodzące w skład przedsiębiorstwa w spadku. Czy można zatem skutecznie doręczyć decyzję w sprawie podatku od wszystkich nieruchomości stanowiących własność osoby fizycznej będącej właścicielem przedsiębiorstwa w spadku (tych które wchodzą w skład przedsiębiorstwa w spadku i np. domu mieszkalnego tej osoby) zarządcy sukcesyjnemu? Nie można, ponieważ ustawa o podatkach i opłatach lokalnych i ordynacja podatkowa wymaga doręczenia decyzji wymiarowej podatnikowi, którym nie jest przedsiębiorstwo w spadku ani też zarządca sukcesyjny.[...]

2. Przedsiębiorstwo w spadku nie jest następcą prawnym zmarłego właściciela nieruchomości

Przedsiębiorstwo w spadku nie może być następcą prawnym zmarłego właściciela nieruchomości, nawet wówczas, gdy są to nieruchomości wchodzące w skład tego przedsiębiorstwa [..]

Decyzja ustalająca zobowiązanie w podatku od nieruchomości obejmuje wszystkie nieruchomości przedsiębiorcy, w tym również nie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (np. mieszkalne, rekreacyjne). Przedsiębiorstwo w spadku nie może i nie powinno odpowiadać za zaległy podatek od nieruchomości niezwiązanych z działalnością gospodarczą. Nie ma też podstaw, aby decyzję wymierzającą podatek zmarłemu przedsiębiorcy „podzielić” na część dotyczącą podatku od nieruchomości, które weszły w skład przedsiębiorstw w spadku i na część pozostałą, nie związaną z prowadzoną działalnością gospodarczą. Kto w takiej sytuacji odpowiada za niezapłacony przez podatnika podatek od nieruchomości? Na zasadach obecnie obowiązujących podmiotami odpowiedzialnymi za podatek od nieruchomości niezapłacony przez zmarłego przedsiębiorcę są - na mocy art. 97 o.p. – jego spadkobierca (spadkobiercy).[...]

3. Przedsiębiorca w spadku nie jest osobą trzecią w zakresie odpowiedzialności za zaległości powstałe z tytułu podatku od nieruchomości

Zgodnie z nowym art. 117d § 1 o.p. zarządca sukcesyjny odpowiada solidarnie z podatnikiem oraz osobami, o których mowa w art. 97a § 1 i 2, całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe związane z działalnością przedsiębiorstwa w spadku.[...]

Nowa ustawa o zarządzie sukcesyjnym nie znajduje zastosowania w procesie wymierzana podatku od nieruchomości. W tym podatku podatnikami są właściciele nieruchomości, a nie właściciele przedsiębiorstwa w spadku. To powoduje, że decyzja wymierzająca podatek, w tym również od nieruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa w spadku, może być wydana i doręczona dopiero po ustaleniu kręgu spadkobierców po zmarłym przedsiębiorcy. Obowiązek zapłacenia zaległego podatku od nieruchomości z tych samych powodów obciąża spadkobierców jako następców prawnych. W związku z tym, że przedsiębiorstwo w spadku nie może być podatnikiem podatku od nieruchomości, to zarządca sukcesyjny nie może być osobą trzecią odpowiedzialną za zaległości z tytułu tego podatku.

[1] Tekst jednolity: Dz.U. z 2018 r. poz. 1445 ze zm. - dalej zwana u.p.o.l.

[2] Zgodnie z art. 49 u.z.s. przedsiębiorstwo w spadku jest jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej, będącą podatnikiem, o którym mowa w:

1) art. 1a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1509, 1540,1552 i 1629);

2) art. 1a ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. z 2017 r. poz. 2157 i 2175 oraz z 2018 r. poz. 650, 1291 i 1629);

3) art. 15 ust. 1a oraz art. 17 ust. 1i ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2017 r. poz. 1221, z późn. zm.));

4) art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym (Dz. U. z 2018 r. poz. 381, 650 i 1629);

5) art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. z 2018 r. poz. 1114, 1039 i 1356);

6) art. 71 ust. 1a ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. z 2018 r. poz. 165, 650, 723 i 1629);

7) art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 387, 650 i 1629).

Dodatkowo z art. 50 tej ustawy wynika, że przedsiębiorstwo w spadku uznaje się także za jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, o której mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. z 2018 r. poz. 1044, 1293 i 1592).

[1] Dz. U. z 2018 r. poz. 1629 - dalej zwana u.z.s.