Eksperci

"Procedury Administracyjne i Podatkowe" nr 3, 2018 r.

Ordynacja podatkowa wprowadza szereg sytuacji kiedy to z mocy prawa dochodzi do wydłużenia okresu istnienia zobowiązania podatkowego. Wśród ustawowych przesłanek zawieszenia przedawnienia wyróżnia się zawieszenie związane z wszczęciem postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenia skarbowe. W myśl art. 70 § 6 pkt 1 o.p. bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania.

W kontekście przedstawionego orzecznictwa należy podkreślić, iż z literalnej wykładni przepisu wynika, iż do zawieszenia biegu terminu przedawnienia dochodzi „z dniem wszczęcia postępowania w sprawie”. Ustawodawca w tym zakresie nie precyzuje, aby sprawa była toczona wobec konkretnej osoby, podkreślając wyłącznie, iż same przestępstwo/ wykroczenie wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania. Wymogu skierowania postępowania wobec podatnika nie wprowadza również TK w wyroku z 17.07.2012 r. Trybunał podkreślił, iż okolicznością decydującą o zawieszeniu jest wiedza podatnika o zawieszeniu przedawnienia w związku z toczącym się postępowaniem. Nie oznacza to jednak, że musi ono mieć charakter spersonalizowany. Jak podkreślono w orzecznictwie - przykładowe okoliczności mogące świadczyć o tym, że podatnik uzyskał wiedzę o postępowaniu karnym skarbowym to np. wydanie postanowienia o wszczęciu dochodzenia w sprawie nierzetelnego prowadzenia przez skarżącego księgi podatkowej, czy też dokonanie przeszukania u podatnika w związku z tym dochodzeniem. Co należy podkreślić – wiedza podatnika o toczącym się postępowaniu karnoskarbowym nie przesądza, iż został on właściwie poinformowany o zawieszeniu biegu przedawnienia. [...]

Obowiązek zawiadomienia podatnika o wszczęciu postępowania karnoskarbowego jako przesłanka zawieszenia terminu przedawnienia pojawiła się w Ordynacji na skutek nowelizacji z 2013 r.Wskazana zmiana stanowiła konsekwencję  orzeczenia wspomnianego już wyroku TK z dnia 17 lipca 2012 r. wydanego na bazie przepisu art. 70 § 6 ust. 1 który nie wspominał o obowiązku informowania podatnika o zawieszeniu przedawnienia.

Należy przychylić się do stanowiska zgodnie, z którym to wszczęcie postępowania karnoskarbowego determinuje ten moment. Co podkreślono w orzecznictwi „Dla zawieszenia biegu przedawnienia konieczne jest poinformowanie podatnika, najpóźniej z upływem 5-letniego terminu przedawnienia, o toczącym się postępowaniu karnym skarbowym. Nie wynika z tego jednak, że zawieszenie terminu przedawnienia następuje od dnia poinformowania podatnika o toczącym się postępowaniu karnym skarbowym. (…)Wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe (…) było zatem okolicznością zawieszającą bieg terminu przedawnienia zgodnie z art. 70 § 6 pkt 1 o.p.”. [...]

Praktyka zawieszenia biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego tuż przed jego wygaśnięciem jest obecnie rzeczą wręcz naturalną. Trudno się z taką praktyką pogodzić, zwłaszcza w kontekście konstytucyjnych zasad wynikających z art. 2 czy 7 Konstytucji. Zasada demokratycznego państwa prawnego czy zasada działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa tworzą podstawę do oceny prawidłowości praktycznego funkcjonowania normy art. 70 § 6 pkt 1 o.p. Nie można pogodzić się z sytuacją, w której optymalizację podatkową próbują przeprowadzić organy wykorzystując obowiązujące przepisy do zagwarantowania sobie czasu na załatwienie sprawy. W dniu 14 grudnia 2017 r. pojawiło się orzeczenie, które daje szansę na zmianę wskazanej tendencji. Sąd Rejonowy Warszawa Śródmieście III Wydział Karny orzekł o braku podstaw do wszczynania postępowania karnoskarbowego wobec podatników korzystających z tzw. ulgi meldunkowej. Wyrok dotyczył sprawy kiedy to postępowanie karnoskarbowe zostało wszczęte tuż przed upływem terminu przedawnienia pomimo całkowitego braku podstaw. Sąd pierwszy raz krytycznie odniósł się do sytuacji kiedy to nawet  w przypadku spełnienia wymogów ustawowych z o.p. dochodzi do zawieszenia biegu przedawnienia w przypadku kiedy nie ma realnych podstaw do wszczynania postępowania o charakterze karnym. [...]